Przez długi czas byłem przekonany, że powiedzenie „Nie znam się, więc się chętnie wypowiem” dotyczy polonistów. Tak je sobie zapamiętałem jeszcze na studiach. To prawda, że idealnie pasuje na określenie stanu mojego (i pewnie nie tylko mojego) umysłu w czasie niektórych spotkań twarzą w twarz z profesorami podczas sesji. Trzeba raz się do tego przyznać – zdarzało mi się podczas egzaminu kompetentnie (tak bym chciał to pamiętać) wypowiadać o nieprzeczytanych książkach!

Dobrze, mam to już za sobą, liczę, że nikt nie powoła z powodu tego wyznania komisji weryfikacyjnej do zbadania moich kompetencji polonistycznych. Muszę przełknąć ten wstyd.

Ale w rzeczywistości to wszystko nie ma znaczenia, bo powiedzenie „Nie znam się, więc się chętnie wypowiem” wymyślono jeszcze dawniej i nie na polonistów, a na polityków. I naprawdę dowodów na to, że bardziej pasuje ono do tych naszych wybrańców, jest bez liku.

Ale ja właściwie chciałem dzisiaj napisać o edukacji filmowej. Okazuje się, że całkiem sporo jej elementów znajduje się w podstawie programowej już w szkole podstawowej, nawet w młodszych klasach. Na przykład w treściach kształcenia – wymaganiach szczegółowych dla klas 4–6. Według nich uczeń:

– rozumie swoistość tekstów kultury przynależnych do: literatury, teatru, filmu, muzyki, sztuk plastycznych i audiowizualnych;

– […] wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska, muzyka); wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego);

– rozumie, czym jest adaptacja utworu literackiego (np. filmowa, sceniczna, radiowa) oraz wskazuje różnice między tekstem literackim a jego adaptacją;

– świadomie i z uwagą odbiera filmy, koncerty, spektakle, programy radiowe i telewizyjne, zwłaszcza adresowane do dzieci i młodzieży;

– tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: dialog, opowiadanie (twórcze, odtwórcze), opis, list, sprawozdanie (z filmu, spektaklu, wydarzenia) […].

Może to dla uproszczenia streszczę. Według podstawy programowej już 10–13-latek powinien wiedzieć, że film jest dziełem, które rządzi się swoimi prawami, że składa się z elementów (takich jak na przykład ujęcie), które dodatkowo potrafi pokazać palcem. Rozumie też, że film może się różnić od pierwowzoru literackiego, umie skupić się na oglądanym filmie i potrafi napisać sprawozdanie po jego obejrzeniu.

Wydaje się, że to całkiem sporo, ale przy okazji też na miarę potrzeb. Do ogarnięcia, można by powiedzieć. I już po 6 klasie można w myśl podstawy programowej oczekiwać od młodego Polaka, że będzie potrafił kompetentnie i świadomie (jak na swój wiek) obejrzeć film i zrozumieć go, a co więcej, po obejrzeniu, będzie umiał o nim opowiedzieć. I nie ma tu, co ważne, encyklopedyzmu, ani zadawania do wykucia na pamięć jakiś regułek czy frazesów na temat treści wybranych filmów. Wszystko to są umiejętności, których uczeń nabędzie dzięki uważnemu oglądaniu filmów.

Dlatego w edukacji filmowej raczej nie sprawdzą się bryki i streszczenia. Nie są potrzebne. Filmy koniecznie trzeba oglądać, żeby umieć wypowiedzieć się na przykład o grze aktorskiej czy zauważyć różnice między filmem a literackim pierwowzorem, albo żeby uważnie i świadomie je odbierać, no i żeby umieć o nich opowiedzieć.

Kto by pomyślał, że to są umiejętności, których uczą się dzieci już na początku swojej edukacji w szkole podstawowej!

A wracając do polityków, którzy się nie znają, ale zawsze chętnie się wypowiedzą – oni to dopiero powinni czuć strach, że ktoś kiedyś wytknie im braki w wiedzy ze szkoły podstawowej! Co tam mój wstyd za nigdy nieprzeczytane Roksolanki czy Laurę i Filona. Mam przynajmniej go tyle, żeby nie zadzierać nosa i nie wygłaszać o tych sielankach nabzdyczonych tyrad. Nie czytałem – milczę.

Ale co mi przyszło do głowy, żeby w jednym akapicie zestawić słowa wstyd i politycy?

Ryszard Bieńkowski