Obecny koniec roku upływa (po raz kolejny zresztą) pod znakiem dyskusji nad świadectwami z paskiem. Moje zdanie na ten temat jest utrwalone od dawna: paski na świadectwie powinny odejść do lamusa. Powodem tej opinii są obserwacje, w jaki sposób uczniowie (i rodzice) próbują je zdobyć. Pod koniec roku szkolnego e-mailowe skrzynki nauczycieli pękają w szwach od rodzicielskich wiadomości następującej treści: „Co moje dziecko może poprawić, żeby mieć lepszą ocenę?”, „Czy może Pani zastanowić się jeszcze raz nad oceną mojego dziecka?”. W tym samym czasie do nauczycieli ustawiają się kolejki uczniów mówiących to samo albo wręcz próbujących wymusić na nauczycielu działania zmierzające do poprawy oceny: „Może zrobię jakiś plakacik? Może prezentację?”. Część nauczycieli ulega tej presji, ale takie postępowanie wydaje mi się niesprawiedliwe, ponieważ promuje krętactwo i drogę na skróty. Sama co roku jak mantrę powtarzam uczniów (oraz rodzicom), że wystawiam ocenę za cały rok pracy, a nie za pracę w ostatnim miesiącu. Nigdy nie spotkałam się z sytuacją, by ktoś mnie nie zrozumiał.

Coraz częściej słyszy się głosy zwracające uwagę na samopoczucie dzieci bez świadectwa z paskiem. Czy one gorzej pracowały? Może miały mniej śmiałości, żeby podejść do nauczyciela i prosić o poprawę ocen. Albo rodzice ich nie wspierają lub wspierają je w inny sposób. A może mają po prostu mniejsze możliwości. Czy dziecko, które na początku roku szkolnego w klasie czwartej nie potrafiło czytać, a na koniec roku czyta w miarę biegle, pracowało mniej niż to, które dostało piątkę i szóstkę za znajomość przypadków i umiejętność napisania listu?

Wielu nauczycieli, w tym ja, nagrodzi w tym roku drobnymi upominkami wszystkie dzieci. Jestem bowiem przekonana, że w mojej klasie wszyscy uczniowie uczciwie pracowali, nie wszystkim jednak udało się osiągnąć wymarzoną średnią na koniec roku szkolnego. Docenię ich za pracę, nie za wyniki.

Dla dziecka ze świadectwem z paskiem niech nagrodą będzie samo wystąpienie na apelu, pochwała dyrektora. Natomiast drobna nagroda za pracę należy się każdemu uczniowi. Do mojego sposobu myślenia chciałabym zachęcić rodziców.

Dobry pomysł miała szkoła w Śremie, w której zaproponowano świadectwo z paskiem dla każdego ucznia. Pasek miał odzwierciedlać umiejętności i zaangażowanie uczniów w różne rodzaje działalności. Czerwony – wiadomo – nienaruszalny, bo wynikający z ustawy. Pozostałe do uzgodnienia. Paski w Śremie zaistniały w formie nakładek na świadectwa. Ja zaś marzę o akcie prawnym porządkującym to zagadnienie. Mógłby to być pasek za działalność społeczną, pracę w wolontariacie, zasługi sportowe, koleżeńską postawę. Myślę, że każdy uczeń odnalazłby się w jakiejś kategorii.

Dążenie do wysokich ocen zabija w uczniach ciekawość. Uczą się nie dlatego, że ich coś bawi i interesuje, ale od początku kalkulują, jak szybko się czegoś nauczyć i dostać dobrą ocenę. To zabija sens edukacji.

W polskiej szkole premiuje się uczniów mających dobre stopnie. Inne rodzaje działalności są mniej mierzalne, a przez to pomijane lub spychane na drugi plan. W wielu regulaminach przyznawania nagród dyrektora, wójta, burmistrza podstawowym kryterium jest prawie zawsze średnia ocen. W efekcie uczeń z przeciętnymi ocenami od razu odcięty jest od możliwości otrzymania takiej nagrody. Nieważne, że pięknie śpiewa (recytuje, gotuje, szydełkuje itp.) i wygrał konkurs o zasięgu ogólnopolskim. Jeśli nie ma odpowiedniej średniej, to zazwyczaj nagroda mu się nie należy. Takim regulaminom mówię NIE.

Zatem apeluję do uczniów – uczcie się dla siebie, z ciekawością, poznawajcie nowe rzeczy. Miejcie radość z edukacji. A ocena niech spadnie na drugi plan.

Rodzicom radzę – spójrzcie na swoje dziecko nie przez pryzmat szkolnego świadectwa, lecz przez pryzmat tego, co je ciekawi, czym się interesuje i co sprawia mu frajdę. Niech się rozwija w tej dziedzinie.

A nauczycielom życzę szkoły bez ocen.

Joanna Hulanicka