Bartosz Marczuk, zastępca redaktora naczelnego tygodnika Wprost, napisał na portalu Wirtualna Polska okolicznościowy tekst na Dzień Nauczyciela:

Wyobraźcie sobie Państwo, że pracujecie w taki oto sposób. Wasza praca trwa ok. 5 godzin dziennie, macie zagwarantowane płatne 3 miesiące wolnego w roku, po 10 latach pracy zarabiacie 5 tys. zł miesięcznie, możecie w czasie kariery 3 lata przebywać na płatnym urlopie zdrowotnym, a na koniec odejść na wcześniejszą emeryturę. Do tego, po ok. 5 latach pracy jesteście – bez względu na to jak pracujecie – nie do zwolnienia. Tak wygląda życie tych, którzy w środę wyszli protestować w Warszawie, by dać im więcej kasy – do tego sprowadzają się ich 4 postulaty. (1)

Prawda, że elegancko i bezstronnie? Zawsze miło zajrzeć bliźniemu do kieszeni; od razu wszyscy zgrzytną zębami. Pan Bartosz ma ten komfort, że jemu nikt nie zagląda, więc i ja nie będę. Nie ciekawi mnie, ile płacą za tak napastliwy, niekompetentny, a przy tym – będę miłosierny – napisany bez zbędnego polotu artykuł. Nie zajmowałbym się nim w ogóle, gdyby nie fakt, że jego autor dołączył do grona, jak je kiedyś określił Jacob Burkhardt, „okropnych upraszczaczy” – a to właśnie oni wywierają fatalny wpływ na poglądy ogółu.

Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ sądy „upraszczaczy” łatwo przedstawić w sposób zrozumiały dla – hm, nie chciałbym nikogo urazić – osób o przeciętnej inteligencji. Oto tezy autora artykułu w uproszczonej wersji:

Ile zarabia polski belfer? Pięć tysięcy na rękę. Dlaczego protestuje? Bo chce mieć pięć i pół. Czy chociaż ciężko pracuje? Skąd, dwa razy mniej niż nauczyciele za granicą. Kto jest winien tej demoralizacji? Sami nauczyciele, związki zawodowe i Karta Nauczyciela. (Oj, przekaz się gmatwa, trzeba go uprościć!). Jeszcze raz: Kto jest winien? Nauczyciele, bo „chcą więcej, nie dając nic w zamian”.

Bartosz Marczuk opisuje też „drugą stronę medalu”. Oto stosowny cytacik:

Szkoła nie oferuje dodatkowych zajęć, dobrej opieki w świetlicy, dzieci nie mają czasu, by zjeść porządny obiad. Słaby nauczyciel może gnębić swoją nieudolnością Wasze dziecko, a dyrektor szkoły może się jedynie temu przyglądać.

Co na to „nauczycielskie związki zawodowe i przedstawiciele tego środowiska”? Reagują „alergicznie, wręcz histerycznie” na „jakąkolwiek próbę rozmów o przywilejach wynikających z Karty Nauczyciela”. No i mamy obrazek. Kto ciekawy, może sobie doczytać resztę na wp.pl.

Gwoli wyjaśnienia: nie jestem nauczycielem. Nie bronię swoich przywilejów i nie reaguję histerycznie na „jakąkolwiek próbę rozmów”. Nawet jeśli nauczyciele będą pracować dwa razy dłużej niż obecnie, dla mnie nic się nie zmieni. Mogę sobie pozwolić na dystans.

I z tej pozycji mówię: nie zgadzam się na obrzucanie błotem całego środowiska, tak jak to zrobił Bartosz Marczuk w swoim artykule.

Po pierwsze, konia z rzędem temu, kto znajdzie belfra zarabiającego pięć tysięcy netto. Oczywiście, autor nie napisał, że netto – ale nie napisał też, że brutto (co i tak byłoby dyskusyjne). Cytowany przez Gazetę Wyborczą nauczyciel dyplomowany z Lublina (37 lat pracy) zarabia dokładnie 2489 zł i 60 gr. Kto mu uwierzy po artykule Bartosza Marczuka?

Po drugie, liczba godzin pracy. Autor przytacza fragment publikacji UNICEF Dzieci w Polsce: wynika z niej, że polscy nauczyciele pracują ponad dwa razy mniej niż wynosi średnia w państwach OECD.

Gdyby Bartosz Marczuk zadał sobie nieco trudu i zamiast czytać 10 stron o edukacji w publikacji UNICEF, przestudiował 570 stron raportu OECD Education at a Glance 2014 (2), zyskałby jakie takie kompetencje, by móc pisać o szkole. Tylko po co mu one?

Polski nauczyciel gimnazjum spędza przy tablicy 560 godzin rocznie; średnia w państwach OECD wynosi 689 godzin (3). Autor artykułu zestawia jednak inne dane: dostępności nauczycieli w szkole. Wychodzi mu (tak jak autorom publikacji UNICEF), że nasi pracują ponad dwa razy mniej. Jest to w najlepszym razie nieporozumienie: w większości krajów OECD nauczyciele przygotowują się do lekcji w szkole, u nas robią to w domu. Zgoda, w naszym systemie brak kontroli nad pozalekcyjną pracą belfrów. Czy to jednak znaczy, że nic nie robią?

Dobrze, powie ktoś, ale nawet przy tablicy nasi pracują mniej. Święta prawda. Jedynie w Grecji, Rosji i Turcji nauczyciele mają jeszcze mniej godzin od naszych. Jesteśmy na czwartym miejscu. Punkt dla pana Marczuka? Niekoniecznie.

Na piątym miejscu tej listy są nauczyciele z Korei Pd. (568 godzin), na szóstym – z Finlandii (589 godzin). Oba te państwa, zresztą o skrajnie różnych systemach oświatowych, to edukacyjne potęgi. Do Finlandii pielgrzymują nauczyciele z całego świata, by poznać fińską receptę na sukces. Czy jest nią zwiększenie pensum? Nie. Zdaniem Finów nauczyciel przeciążony pracą będzie gorzej uczył. Stąd przywileje tamtejszych nauczycieli, o jakich nie śniło się autorowi artykułu. Co prowadzi nas do kolejnego punktu:

Po trzecie, ile faktycznie zarabia polski nauczyciel? Education at a Glance 2014 nie pozostawia złudzeń: na 34 państwa OECD jesteśmy na siódmym miejscu od końca. Autorzy raportu policzyli nauczycielskie pensje w dolarach (stosując przelicznik PPP). Maksymalna roczna pensja nad Wisłą to 24 693 dolary. Dla porównania: w Turcji wynosi ona 33 414 dolarów, w Finlandii – 45 157 dolarów, w Niemczech – 73 778 dolarów. Tak lubiana przez Bartosza Marczuka średnia OECD to 53 686 dolarów. Dlaczego o niej nie wspomniał?

Po czwarte wreszcie: ile trzeba cynizmu, by napisać, że cztery postulaty protestujących sprowadzają się do jednego: „by dać im więcej kasy”? Czy autor sądzi, że wystarczy znieść Kartę Nauczyciela, a zaraz pojawią się dodatkowe zajęcia i dobra opieka w świetlicy? Że oświata w Polsce jest wystarczająco finansowana? Jak można obrażać środowisko pytaniem: Po co być ponadprzeciętnym nauczycielem, skoro i tak nie ma z tego żadnej korzyści? 

No cóż, pisząc o innych, zdradzamy niejedno na własny temat. Pozwolą Państwo, że nie postawię kropki nad i.

1 Bartosz Marczuk: nauczyciele chcą więcej, nie dając nic w zamian

2 Education at a Glance 2014. OECD Indicators

3 Number of teaching hours per year in lower secondary education in 2000, 2005 and 2012

 Tomasz Małkowski